Waxaan kuu bixi doonaa taariikhda u dhaxeysa ee Soomaaliya, ku soo dhaafaya shidaalka iyo dhibaatooyinka ugu wanaagsan ee lagu qodayo. Soomaaliya waxay leeyihiin taariikh aad u xoog leh oo leh sii socodka nolosha iyo xukunka, laakiin marka laga reebo 1991 ayaa dalka ugu horreeyay dib u soo noqnoqitaanka xukunka, taas oo sameeyay in ay kaalmo badan uga baddaaday.
—
### 📜 **Taariikhda U Dhexeysa (Mid-20th Century – 1991)**
#### 1. **Iska waxgeliynta iyo dib u habboonka dalka**
– Soomaaliya waxay isku dayeen si gooni uga habboon xukun federaalka ah oo ay ku jirtay gobollena.
– Heshiiska guud ayaa jiray mid walba oo ay jeexaan in ay ugu wanaagsan yihiin dalka, laakiin maadaama arrimaha qarniga ah iyo xukumaha ayaa ka weyn jiray.
#### 2. **Gudoomiyaha Siyaad Barre (1969–1991)**
– Siyaad Barre waxay iska leeyihiin heshiiska 1969 iyadoo la tusho gudoomiyaha.
– Xukuma ayaa ka soocday “Soqosoqo bandhesh” oo ay sameeyaan dadka kale oo aan kala duwan tahay ciyaarta dhexe iyo gobollena.
– Aragtiyada qarniga ah ayaa loo qaaday, taas oo sameeyay in ay qaranka ka weynsan yihiin Islaamka.
#### 3. **Dib u soo noqnoqitaanka xukunka (1991)**
– Gudoomiyaha Siyaad Barre ayaa baabbi’iyey 1991, kadibna ayaa xukunka federaalka ah ee Soomaaliya dib u soo noqnoqitiyey.
– Dad badan ayaa ka fakkiyey in ay degdegto ammaan iyo xidhiidh, laakiin bal eega ayaa jiray ciyaarta dhexe oo ay sameeyaan in ay qof walba ugu warkeeyaan qaranka.
—
### ⚔️ **Qarshiyada Iyo Ciyaarta Dhexe (1991–2000s)**
– Kala weynsashada qarshiyada ayaa jiray in aan kala weynsan kartid ciidamada, taas oo sameeyay in ay dhalinyarrada iyo dhibaatooyinka sooshaarka si joogto ah uga baddaaday.
– Midankii walxooda (UN, US, AU) ayaa soo geliyey si ay u caawiyaan dib u habboonka, laakiin waxaa jiray in ay wax ka yareeyaan ammaan iyo in ay ka xiran yihiin ciyaarta dhexe.
– Al-Shabaab iyo kale muwaadiniyo ayaa istaagaley qaranka, taas oo sameeyay in ay dhibaatooyinka ammaanka si joogto ah uga baddaaday.
—
### 🏛️ **Soo noqnoqitaanka Xukunka Federaalka Ah (2012 Hore)**
– Markii Raxee Galbeedku soo geliyey Soomaaliya 2012, ayaa xukunka federaalka ah ee Soomaaliya dib loo dejiyey.
– Xukunka ayaa lagu qodiney sababtoo ah in ay si karcas ah ugu geli karto xaaladka, laakiin xaqnimada federaalka iyo gobolada ayaa ka weyn jiray.
– Wada saxnaanta ayaa lagu sameeyey, taas oo sameeyay in ay soo noqdo hantiyada iyo maareynta dalka.
—
### 🧩 **Shidaalka Waqtigan (2020s)**
#### 1. **Ammaan iyo Qarshiyo**
– Ammaanka waxaa jira in ay si xoog leh ugu wanaagsan yihiin, laakiin Al-Shabaab ayaa kaalmo badan u qabsadey dadka.
– Qarshiyada ayaa ka weyn jiray in ay qof walba ugu jeexay in ay ugu wanaagsan yihiin dalka ama qaranka.
#### 2. **Xukunka Federaalka iyo Gobolada**
– Kala weynsashada maadaama arrimaha federaalka iyo gobolada ayaa ka biiray in ay si karcas ah ugu geli karto xidhiidhka iyo diyaarinta dalka.
– Gobolada ayaa rabay in ay leeyihiin awood dheer, halka xukunka federaalka ah ay uga jeexay in ay ka qusan yihiin.
#### 3. **Tirakoobka iyo Guddoomiyaha**
– Tirakoobka ayaa kaalmo badan u qabsadey in ay dib ugu helo Soomaaliya, taas oo sameeyay in ay soo noqdo hantiyada iyo maareynta dalka.
– Guddoomiyaha ayaa ka weyn jiray in ay kala duwanyihiin ciidamada iyo in ay soo geliyaan xaalad si xaqa ah ugu wanaagsan.
—
### 🌍 **Xaaladka Dib U Habboonka**
– Soomaaliya ayaa ka horreyd miisaan oo kali ah oo ay ku qoran tahay wada saxnaanta, dib u habboonka, iyo dhisida xukunka.
– Laakiin waxaa jira dhibaatooyin adag oo kale oo soo socda, sida: **ammaan**, **qarshiyo**, **xorriyaha**, **gudoomiyaha**, iyo **kala weynsashada federaalka**.
—
Haddii aad rabto in aad ogaato wax badan oo ku saabsan:
– Taariikhda Soomaaliya
– Qarshiyada Soomaaliya
– Al-Shabaab iyo xaaladka ammaanka
– Xukunka Federaalka iyo Gobolada
– Wada saxnaanta iyo Tirakoobka
Fadlan sheeg waxaad rabto in aad ogaato!
